Het 'juiste' beeld

Binnen de experimentele psychologie, zijn onderzoekers al een tijdlang gefascineerd door het begrijpen van onze esthetische voorkeuren. Toch blijken deze voorkeuren niet zomaar in een standaard formule te vatten, zoals we in een vorig artikel bespraken. Beeldend kunstenaars hebben doorheen de eeuwen gezocht naar manieren om hun boodschap zo visueel krachtig mogelijk weer te geven en bij de kijker reacties van interesse, schoonheid en fascinatie los te weken. Vanuit intuïtie en ervaring schaafden ze hun werk bij via schetsen en aanpassingen om zo tot een zo sterk mogelijk eindresultaat te komen, een beeld dat ook kijkers hopelijk als ‘beter’ of ‘juister’ zouden ervaren.

Kleur was het beeldkenmerk dat het vaakst werd vernoemd wanneer de kijkers hun voorkeur toelichten. In de foto’s van Hanna Laycock zien we dat de fotografe met kleur heeft geëxperimenteerd. De kijker werd het meest aangetrokken tot de originele foto. De respondenten beschreven ze dat ze de kleuren mooier, zachter, warmer, lichter of feller vonden. Ook werd de manier waarop de kleuren in elkaar overvloeiden, met elkaar contrasteerden, of de versmelting van het gezicht in de kleuren beschreven. Kleuren kunnen ook verschillende emotionele ladingen hebben, wat duidelijk werd uit het uitgebreide antwoord van één van de kijkers:

“De [derde] foto doet me te veel denken aan iemand die verdronken is en nu op zee ronddrijft,  compleet met een gezicht vol algen. De [tweede] foto doet me denken aan iemand die in een bad vol van zijn eigen bloed ligt, als een scene uit een horrorfilm. De [eerste] foto vind ik het mooist omdat de kleuren op de achtergrond me doen denken aan schilderijen van taferelen in de hemel die je bijvoorbeeld in een kerk ziet. Al doen de overwegend rode kleuren op zijn gezicht me toch ook ietwat ongemakkelijk voelen, wederom lijkt het op bloed, de achtergrond vind ik gewoon super mooi. Persoonlijk interpreteer ik het als iemand die gestorven is (misschien door een ongeluk die hem/haar in het gezicht raakte) en nu in de hemel is, wat ik op zich wel nog een mooie boodschap vind.”

De kracht van compositie

Oog voor detail en verhaal

Deze opmerking over de tattoos van de man en zijn uitdrukking geeft aan dat kijkers oog hebben voor details. Dat zien we ook terug in de foto van Céline Jentzsch. Hoewel de twee varianten vrij gelijkaardig zijn, kiest een overgrote meerderheid toch de originele foto. 

Details, bijvoorbeeld in de extra bewerking van de foto, blijken hier een rol te spelen. Zo worden zaken als de diepere blauwe kleur, het tikkeltje meer contrast, de scherpte, en details in de structuur van ijs en water, vaak vermeld. Ook inhoudelijke details worden opgemerkt, zoals het feit dat het hoofd van het paard niet zichtbaar is in de alternatieve foto. Ten slotte verwijzen veel deelnemers naar de positie die de persoon en het paard aannemen. Het feit dat ze in dezelfde richting kijken, lijkt een verhaal op te roepen dat de twee samen op weg zijn. Kleine elementen, zoals de opgeheven poot van het paard in de originele versie, versterken dat nog. Een kijker verwoordt zijn voorkeur als volgt:

“Het lijkt de meest spontane foto omdat de persoon gewoon recht vooruit kijkt en het dier ook. Het lijkt alsof ze aan het stappen zijn en dus zie je beweging in de foto. Je ziet in de foto ook de barsten in het ijs duidelijker en dat geeft een heel mooi effect aan de foto.”

Betekenis en associatie

Uiteraard kunnen fotografische kenmerken, zoals kleur, compositie en details, niet los gezien worden van de betekenis. De tocht van de mens en het paard, iemand die naar de hemel is gegaan, de betekenis van de verveelde blik: als kijker ga je haast automatisch op zoek naar het verhaal achter een beeld. Ook bij deze foto’s van Vassilis Triantis, waar opnieuw meer dan drie kwart van de mensen de originele foto verkoos, kwam de betekenis sterk naar voor in de antwoorden. Zo schrijft iemand:

“Ik kan hier het best een achtergrondverhaal bij bedenken. Deze foto zegt echt precies meer dan 1000 woorden, wat ik heel mooi vind.”

De betekenis en het achtergrondverhaal dat kijkers hierbij bedenken, vertrekt vaak vanuit de handen, en specifiek de omhelzing die ze lijken uit te beelden. Iemand gelooft dat het over een oudere persoon gaat  die reflecteert over het leven en zichzelf warmte wil geven door de omhelzing, terwijl anderen verwijzen naar melancholie, heimwee of gemis, bijvoorbeeld door het verlies van een dierbare.