Een foto, genomen net op de waterspiegel, met zeewier onder water en een brug erboven© Thomas Van Puymbroeck

Koud en vlakbij: onder water met Thomas Van Puymbroeck

Als kind al was Thomas Van Puymbroeck (°1985) met aquaria in de weer, een jeugdliefde waarvan hij zijn beroep heeft kunnen maken, eerst in Aquatopia, nu als verzorger in de aquaria van de Zoo van Antwerpen. Via een duikcursus raakte hij ook verslingerd aan de onderwaterfotografie. Sindsdien is fotograferen zijn dekmantel om te duiken: “Zonder camera is het alsof ik in mijn blootje aan het duiken ben”.

Tekst: An Devroe / Foto's: Thomas Van Puymbroeck (29/04/2021)

In de Noordzee liggen scheepswrakken die kunstmatige riffen geworden zijn

“Duiken kan je overal waar er water is. Alles hangt ervan af van waar je naar op zoek bent.” De Bahama’s mogen dan een hotspot voor haaiensoorten zijn, Florida voor lamantijnen en Egypte voor de vele kleine visjes en het warme, heldere water, toch zijn de lievelingswateren van Van Puymbroeck koud en vlakbij. “In de ganse Noordzee, van de Belgische kust tot Schotland, is het prachtig om te duiken. Hier liggen ook een aantal scheepswrakken die kunstmatige riffen geworden zijn. Het zijn nu biotopen voor krabben en kreeften. Naar Nederland ga ik dan weer voor de kleurrijke naaktslakken.”

een kleurrijke onderwaterslak, wit, met  geelpuntige stekels© Thomas Van Puymbroeck

De wondere wereld van de Oosterschelde

Voor Van Puymbroeck was zijn eerste duik in de Oosterschelde een echte openbaring: “Niemand geloofde me toen ik vertelde hoe wondermooi het ongerepte onderwaterleven hier bij ons is. Daar moest ik iets aan doen. Wat je niet kent, kan je niet beschermen, en wat je niet fotografeert, leer je niet kennen.” Het Nationaal Park Oosterschelde in Nederland is voor veel duikers een geliefde duikplek omwille van de grote densiteit aan diverse soorten. Voor Van Puymbroeck is het vooral een lievelingsplek omdat het groen van het water, afkomstig van de algen, mooi contrasteert met de kleuren van het onderwaterleven. Voor wie er niet aan voorbij zwemt tenminste. Om het leven onder water goed te kunnen zien, moet je eerst goed leren duiken. Je moet bovendien goed kunnen ‘uittrimmen’.

“Uittrimmen is een duiktechniek om boven een gewenste biotoop te kunnen blijven hangen. Alleen zo krijg je de kans om bijvoorbeeld de eitjes van de slanke knotsslak, die zelf maar enkele millimeters groot is, op te merken. Ik kan het wel een uur volhouden, misschien tot ergernis van mijn vrouw, die ook mijn duikbuddy is,” zegt hij plagend, want zij luistert mee op de achtergrond. Je kan echter niet alles opvangen door uit te trimmen, daarvoor is de stroming in onze wateren te sterk. “Je duikt enkel tussen de getijden door. Op het moment dat het hoog- of laagwater is, heb je ongeveer een tot twee uur de tijd, daarna wordt de stroming veel te sterk om nog goed te kunnen fotograferen.”

In het voorjaar duikt Van Puymbroeck vaak in lokale poelen, om de massaparing van de padden in beeld te brengen. “Het klinkt natuurlijk een beetje voyeuristisch, naar padden kijken die paren en hun eisnoeren afleggen. Maar eens de padden je gewend zijn, vergeten ze je gewoon.” Toch kan je als duiker ook een impact hebben. “Toen ik na de eerste lockdown voor het eerst opnieuw ging duiken in de Put van Ekeren, waar normaal veel duiklessen gegeven worden, viel me op dat de slakken en planten nu veel groter waren dan in andere jaren, waarin er wel constant gedoken werd. Het deed me beseffen dat duiken ook wel invasief kan zijn.”

Mentale fotografie

Onderwaterfotografie begint voor Van Puymbroeck al boven water. “Vooraf denk ik altijd grondig na: wat wil ik in beeld brengen en hoe wil ik dat bereiken? In de Filippijnen waren dat bijvoorbeeld voshaaien en walvishaaien. Maar op welke locaties kan je het best met deze dieren duiken? Ik ben dan uren zoet op YouTube om de omgeving en het leven onder water in te schatten. Hoe groot de onderwaterdieren zijn, bepaalt ook welke objectieven er mee moeten. In mijn hoofd maak ik vooraf al honderden foto’s en composities en overloop ik welke instellingen ik zeker moet proberen om een bepaald effect te bekomen.” Op het moment dat Van Puymbroeck effectief het water ingaat, weet hij ongeveer welk beeld hij gaat maken. “Momenteel kijk ik er vooral naar uit om orka’s te fotograferen in Noorwegen. In dit geval betekent de voorbereiding ook veel sparen. De foto die ik wil maken, zit in mijn gedachten. Het is dan afwachten of de dieren willen meewerken.”

Naast verkenningen op YouTube kan ook wat kennis van de biologie een extra troef zijn voor een onderwaterfotograaf. De zee is immers best wel groot. “Bepaalde naaktslakken vind ik door de wiersoorten die ze lusten te inspecteren. Er zijn ook koralen die enkel paaien onder heel specifieke omstandigheden. Bij de juiste watertemperatuur, stroming en maanstand moet de fotograaf paraat zijn. Elk dier is ook anders: bij een slak is er meer dan voldoende tijd om de camera precies af te stellen, maar bij haaien en andere schuwe dieren is het schieten, schieten, schieten. Als ze al opdagen. Garnalen zijn voor mij altijd plezierige ontmoetingen. Wacht je lang genoeg, dan komen ze op jou af.”  Op respectvolle afstand blijven, is voor een onderwaterfotograaf cruciaal. “Je bent immers in hun huis. Bij haaien helpt biologische kennis natuurlijk ook om de dieren niet te bruuskeren.”

onderwaterbeeld van een lamentijn© Thomas Van Puymbroeck
Zelfs het helderste zeewater absorbeert veel meer licht dan lucht. Die absorptie is ook veel sterker voor rood dan voor blauw, wat een impact heeft op de kleuren.

Water is geen lucht

“Een belachelijk dure hobby.” Zo omschrijft Van Puymbroeck zelf de ‘serieuzere’ onderwaterfotografie. Instagram bleek, naast een platform om zijn passie te delen, ook een middel om sponsors aan te trekken. Van Puymbroeck is zo ambassadeur voor het merk Olympus. Het geeft hem de kans om regelmatig nieuw materiaal uit te testen. Bij onderwaterfotografie komt immers heel wat techniek kijken. Maar ook voor wie graag eens wil proeven van onderwaterfotografie, bestaan er behuizingen waarmee je met eenvoudige compacttoestellen en zelfs met je smartphone onder water kan fotograferen.

“Belangrijk is om er rekening mee te houden dat water geen lucht is. Zelfs het helderste zeewater absorbeert veel meer licht dan lucht.” En helder kan je het zeewater in België en Nederland niet echt noemen. De zandbodem zorgt ervoor dat het water bij ons een stuk troebeler is dan bij een zeebodem met stenen of koralen. “Het licht in het water verandert wanneer er een wolk voor de zon komt, maar ook wanneer er een zeehond langs zwemt of een boot de mosselen ophaalt, hangt er binnen de seconde een stofwolk van zanddeeltjes. Wanneer je dan met flitslicht gaat werken, krijg je oplichtende zanddeeltjes die storend kunnen zijn op een beeld.”

Als onderwaterfotograaf moet je door het weinige en wisselende licht voortdurend de lichtgevoeligheid (ISO-waarde), de sluitertijd en het diafragma van jouw camera aanpassen. Door de schaarste van licht onder water, is het belangrijk om een camera met een goeie stabilisatie te hebben. Zo kan je met een langere sluitertijd fotograferen, en dus meer licht op de sensor van jouw camera krijgen, zonder dat er bewegingsonscherpte ontstaat door de trillingen van het water. De lichtabsorptie van het water heeft echter ook een impact op de kleuren. “De absorptie is namelijk veel sterker voor rood dan voor blauw. Dat verklaart de blauwe of groene zweem die je vaak krijgt onder water. Je kan dat corrigeren met flitslicht of door achteraf in Photoshop de witbalans aan te passen. Ik probeer altijd de natuurlijke kleuren zo precies mogelijk weer te geven.”

een duikster met zaklamp, zwevend boven een koraal© Thomas Van Puymbroeck
Heel dichte foto van een angstaanjagende vis, met scherpe tandjes en een groene waas in zijn ogen© Thomas Van Puymbroeck

Fotograferen om te beschermen

De rode draad achter al deze onderwaterpracht is helaas ook de kwetsbaarheid ervan. Van Puymbroeck wil met zijn beelden eveneens deze kant van de medaille onder de aandacht brengen, onder meer via zijn Instagrampagina. “Jaarlijks bedreigt meer dan 11 miljoen ton plastic ons grootste ecosysteem. Omdat plastic zakjes op kwalletjes, en dus op voedsel, lijken, zijn zes van de zeven soorten zeeschildpadden met uitsterven bedreigd.” Van Puymbroeck is ook haaienambassadeur. Hij probeert het unieke van elk dier in de kijker te zetten met zijn beelden en door er weetjes, of ‘vis-je-datjes’ zoals hij ze zelf noemt, bij te posten. Wist je bijvoorbeeld dat zeekoeien winden laten om hun zware lichaam te laten zakken? Naast een selectie in onze zomerexpo ‘Out of Office’, werd het werk van Van Puymbroeck geselecteerd voor een fotoboek van het WWF en werd het ook opgepikt door BBC Earth, voor Van Puymbroeck de ultieme erkenning.

Tot slot nog een laatste ‘vis-je-datje’, om het af te leren: “Wist je dat er jaarlijks meer mensen sterven door koeien dan door haaien?”

 

Zin om zelf te starten met duiken en onderwaterfotografie?

Hieronder vind je enkele interessante links die je op weg kunnen helpen.