De blik van een buitenstaander

In de eerste fase lag de focus van het project op onderzoek. In plaats van in het wilde weg te gaan fotograferen, wilden de fotografen hun onderwerp beter leren kennen. Ze spraken met tal van instituten en organisaties die rond integratie werken, tot zelfs staatssecretaris voor asiel en migratie Sammy Mahdi toe. Nadien gingen ze vooral via facebook op zoek naar families die wilden meewerken aan het project. Sommige gezinnen waren asielzoekers die nog maar recent in ons land arriveerden, anderen waren volledig geïntegreerde families van de derde of vierde generatie. “We gingen heel bewust voor een persoonlijke insteek,” vertelt John Reinhard, één van de zes fotografen en voorzitter van het collectief. “Het was belangrijk om vanuit een vertrouwen te kunnen werken. Na het eerste contact volgde een verkennend telefoontje met de gezinnen en nadien gingen we bij hen langs om kennis te maken, zonder camera. Pas in een latere fase namen we een camera mee en gingen we ook effectief fotograferen. In heel enkele gevallen ging er zelfs een proces van twee jaar aan vooraf, bijvoorbeeld bij een familie uit Moldavië. Eenmaal we bij hen langs konden gaan, werden we echter enorm hartelijk ontvangen, met een brunch met de hele familie. De hartelijkheid waarmee we overal ontvangen werden, vormde voor mij een beetje de rode draad doorheen het project. Het heeft mijn kijk op asielzoekers echt helemaal veranderd.”

Uit de comfortzone stappen

Het collectief ontwikkelde dit project met een externe begeleider, fotograaf Arno Roncada, in het kader van een mentorship bij BREEDBEELD. Roncada deed meer dan enkel feedback geven: hij was ook betrokken bij het vormgeven van het concept van het project. Hij haalde voorbeelden aan, stelde samen met de fotografen hun verwachtingen op punt en stimuleerde hen om op een andere manier naar hun fotografie te kijken. Daarnaast cureert Roncada ook de verschillende tentoonstellingen. “Het hele proces was soms wel confronterend,” vertelt Reinhard. “Als we werk voorlegden aan Arno, een mix van beelden die we zelf mooi en niet mooi vonden, vond hij vaak volledig andere beelden mooi dan wij. In plaats van te mikken op technisch goed gemaakte foto’s, wees hij ons op details in onze eigen beelden die we zelf over het hoofd zagen en stimuleerde ons om die meer uit te werken. Meer dan de techniek konden we zo de mensen zelf naar voor laten komen. Een sprekend voorbeeld van die details is een foto die één van ons gemaakt had waar op de voorgrond een blad van een plant te zien was. De fotograaf had het blad meteen weg gefotoshopt, maar Arno stimuleerde ons net om de originele versie te gebruiken. ‘De plant is daar aanwezig, hij is deel van de setting en deel van de foto,’ zei hij. Zelf was ik voor dit project vooral met architectuurfotografie bezig, maar ook gebouwen breng ik nu op een andere manier in beeld; ik heb nu veel meer oog voor details die iets meer kunnen vertellen over het gebouw. Ik kan gerust stellen dat deze manier van werken onze blik als fotografen echt heeft veranderd.”

Duister

Het Antwerpse fotocollectief ViZie pakte hun mentorship op een andere manier aan. Zij kozen niet voor een collectief project, wel voor persoonlijke begeleiding en een frisse insteek voor hun jaarlijkse groepstentoonstelling. Waar zij voorheen op hun tentoonstellingen altijd volledig individuele projecten presenteerden, werkten ze nu rond een overkoepeld thema. “Met Miranda Schmitz suggereerden we zelf een begeleider voor dit mentorship aan BREEDBEELD,” vertelt Jan Coddé, één van de fotografen. “We kenden haar al een beetje en wisten dat zij zelf eerder al dergelijke trajecten had gevolgd in binnen- en buitenland.” In samenspraak met haar viel de keuze op het thema ‘Duister’, een brede term die de fotografen van het collectief de nodige vrijheid liet voor interpretatie maar die tegelijk voor een sterkere eenheid zorgde in het eindresultaat. Naast het begeleiden van een zestal feedbackmomenten in groep, nam Schmitz ook het cureren van de tentoonstelling voor haar rekening.

Zonder dat het letterlijk in beeld komt, legt ‘Duister’ inhoudelijk de link met de pandemie en een wereld die op slot zat. Sommige fotografen dwaalden met hun camera door de verlaten straten van Antwerpen in lockdown, anderen capteerden het unheimliche gevoel van angst en onzekerheid in haast abstracte zwart-witbeelden.