(Terug) aan de slag met analoge fotografie

Analoge fotografie is helemaal terug. Een van de fotografen die de switch van digitaal naar analoog maakte is Mathias Hannes. Hannes is al tien jaar professioneel fotograaf met een curriculum dat langs huwelijks-, concert- en lifestyle fotografie loopt. Zijn carrière begon in de periode waarin digitale fotografie de overhand nam en een nieuw hoofdstuk inleidde, maar later keerde hij terug naar de basis. Met het boek ‘Analoog’ zet Hannes nu, vertrekkend vanuit de ervaringen van zijn eigen ontdekkingsreis, andere fotografen op weg. Een gesprek over de liefde voor film en over hoe er mee te starten.

tekst: Alies Torfs (16/2/2023)

Ik ontdekte dat de digitale filters die ik gebruikte, vernoemd waren naar analoge filmsoorten. Dat zette mij aan het denken.

Fotografie leren begrijpen

Je beschrijft in je boek hoe je als beginnend fotograaf in de jaren 2000 — het moment waarop de digitale fotografie de analoge van de troon stoot — mee kreeg dat analoge fotografie passé was. Wat zorgde er voor dat je nu, jaren later, terug naar greep?

Op de kunsthumaniora kwam ik voor het eerst in aanraking met analoge fotografie. Als 15-jarige wat prutsen in een donkere kamer, dat was een cool sfeertje. Maar achteraf bekeken hebben we daar toen te weinig uit gehaald. We gebruikten enkel zwart-wit, moesten zelf ontwikkelen en in de lessen fotogeschiedenis zag je fotografen met enorm grote camera’s werken… We zagen toen vooral de beperkingen. Toen ik verder ging studeren heb ik al mijn analoog materiaal verkocht.

Na het afstuderen kwam ik in de huwelijksfotografie terecht en moest ik plots heel veel foto’s snel bewerken. Samen met de opkomst van Instagram en Lightroom heb ik toen VSCO ontdekt. Dat waren desktop presets die je kon aankopen. Mits wat finetunen, zagen die er meteen goed uit. Ik ontdekte dat al hun filters vernoemd waren naar analoge filmsoorten. Dat zette mij aan het denken: als ik die look esthetisch mooi vind, waarom ga ik dan niet zelf met film aan de slag?

Zo ontdekte ik dat film eigenlijk nog steeds alomtegenwoordig was. Sommige blockbusters werden nog steeds analoog gefilmd en fotografen wiens werk ik leerde kennen, brachten hun analoge materiaal ook naar een labo in de plaats van het zelf te ontwikkelen. Ik had nog één analoog cameraatje liggen, ik heb een goed labo gezocht en ben zo terug beginnen leren.

Analoog fotograferen heeft mij technisch sterker gemaakt. Ik begrijp beter hoe mijn beeld eruit gaat komen als ik bepaalde keuzes maak.

Is de leercurve voor digitaal en analoog dan verschillend?

Om met film te beginnen moet je echt de basis van fotografie begrijpen. Je kan de meeste analoge camera’s niet zomaar op automatische stand zetten. Om met film te werken moet je ISO (de gevoeligheid van de film, red.), sluitertijd en diafragma snappen. Het lijkt daardoor alsof er bij analoog meer te leren is. Maar is dat eigenlijk wel waar? Je zou kunnen stellen dat je, als je digitaal en automatisch fotografeert, je in feite niets aan het leren bent.

Digitale fotografie laat veel meer toe een foutje te maken, omdat je het achteraf toch kan compenseren, terwijl je in analoge fotografie leert om het van in het begin juist aan te pakken. Dat vind ik de grote meerwaarde eraan. Maar de leercurve om aan technische fotografie te doen en manueel je camera in te stellen is in principe hetzelfde, of het nu gaat om digitale of analoge fotografie.

Denk je dat ervaring met analoge fotografie iemands werkmethode in de digitale fotografie kan beïnvloeden?

Ja, absoluut. Hoewel digitale fotografie een technische vernieuwing was, is de basis nog steeds die van de analoge technologie: ISO , diafragma en sluitertijd. Analoge fotografie heeft ervoor gezorgd dat ik deze basis terug ben gaan begrijpen en dat ik meer bezig was met het beeld zelf. Als ik digitaal fotografeer denk ik nu veel minder snel: “dat zal ik later wel oplossen.” Het heeft mij technisch sterker gemaakt. Ik begrijp beter hoe mijn beeld eruit gaat komen als ik bepaalde keuzes maak.

In professionele analoge opdrachten gebruik ik de digitale camera nog wel eens om iets uit te proberen of de eerste shots te nemen. Wanneer ik weet dat het dan goed zit, schakel ik over op analoog. Voor het digitale tijdperk gebruikte men bijvoorbeeld ook polaroids om snel iets te testen.

Analoog en digitaal in de weegschaal

Je zei eerder dat er filters bestaan die een 'analoge look' geven aan digitale beelden. Wat maakt dat deze technologie de analoge fotografie niet overbodig maakt?

Als je wilt kan je digitale foto’s er inderdaad uit laten zien als analoog en omgekeerd. Je wilt met foto’s iets teweegbrengen en een gevoel vangen. De kleuren in je foto geven een bepaalde atmosfeer weer en dat zit er bij analoge foto’s er vanzelf bij. Als ik nu een huwelijk fotografeer, gebruik ik twintig rolletjes film. De rest vul ik digitaal aan.

Er zijn namelijk wel momenten wanneer digitaal zeker handiger is doorheen zo’n evenement. Soms moet het namelijk enorm snel gaan en - je kan zeggen wat je wilt - bij digitale fotografie is het makkelijker om snel een beeld vast te leggen. Je kan blijven doorklikken op de shutter en achteraf in de grote hoop zoeken wat je nodig hebt. Maar als ik weet dat ik ergens mooi licht heb doorheen de dag, dan weet ik dat de kleuren van het zonlicht, de bomen en de huid mooier gaan uitkomen als ik dat analoog vastleg. Analoge kleuren overstijgen zelden wat onze ogen als onnatuurlijk ervaren, terwijl digitaal daar wel snel over gaat.

Daarna stuur ik mijn materiaal naar het labo en die weten na een lange samenwerking wat ik wil en nemen dat mee in het scanproces. Dus als de beelden van het labo geleverd worden is eigenlijk 90% van het werk wel gedaan. Ik pruts natuurlijk nog wel eens aan de witbalans of trek iets recht maar eigenlijk ben je klaar. Door een samenwerking met een goed labo krijg je die tijd terug. Die moet je dan niet spenderen aan het bewerken van digitale files om die er beter uit te laten zien.

Oldtimers en magie

Analoge fotografen maken vaak gebruik van oude toestellen. Hoe zie jij dit evolueren in de toekomst?

Eerlijk gezegd denk ik niet dat er massaal nieuwe analoge toestellen gemaakt zullen worden. We gaan wel nog heel lang kunnen voortgaan op diegene die er al zijn. Er is prachtig materiaal gemaakt dat echt de tand des tijds heeft doorstaan. Maar vroeg of laat, net zoals bij oldtimers, zal het materiaal aftakelen. Je hebt wel een aantal alternatieven zoals Lomo. Zij maken goedkope nieuwe cameras in plastic. Of er zijn dure oplossingen zoals Leica, dat een nieuwe limited edition van hun iconische M6-model uitbracht.

We mogen natuurlijk niet vergeten hoe hard het tij gekeerd is de afgelopen jaren. Op vijf jaar tijd zijn we gegaan van “oei, werk jij nog met film?” naar een vraag die plots weer exponentieel gegroeid is. Omdat het nu zo hip is, wordt er vaak naar dezelfde soorten camera's gekeken, terwijl er een hele grote markt is aan toestellen die niet per se super hip zijn. Er zijn veel consumer cameras die er misschien minder sexy uitzien maar waarmee je perfecte beelden kunt maken. De commerciële interesse in film momenteel is volgens mij echter wel een trend die voorbij zal gaan.

Film is de meest eenvoudige manier om een foto te krijgen die authentiek en warm aanvoelt.

Kwam hieruit de impuls om een boek hierover te maken en andere fotografen te begeleiden in hun overstap?

Ik hoop inderdaad dat analoog meer kan zijn dan enkel een niche. Wat je volgens mij nodig hebt om analoge fotografie uit dat hoekje te halen is dat Jan-met-de-pet op uitstapjes niet naar de gsm of een goedkope digitale camera grijpt, maar een analoog toestel pakt. Dat hij op regelmatige basis een rolletje naar het labo brengt om te ontwikkelen.

Ik ben zelf terug begonnen met analoge fotografie door het te gebruiken in mijn vrije tijd. Als ik met het gezin naar de zee of de zoo ga, neem ik mijn digitale camera nooit mee. Met mijn analoge camera kan ik me meer loskoppelen van het eindresultaat dan wanneer ik professioneel bezig ben. Daardoor voelt het minder als nadenken en kan ik gewoon een momentje uit de dag capteren. Het boek is zo bedoeld om mensen op weg te zetten, op welke manier ze dan ook analoog willen werken.

Tot slot, wat is volgens jou de ultieme kracht van film?

Karakter. Het is de meest eenvoudige manier om een foto te krijgen die authentiek en warm aanvoelt. Atypisch en typisch. Geen enkele analoge foto is dezelfde. Iedere foto is een unieke organische samenstelling, en dat is een kunstwerk op zich. Het zorgt ervoor dat foto's van je familie en je kinderen terug die warmte hebben die je zelf herinnert van familiefoto's van vroeger, zonder dat met presets en nabewerking te moeten doen. Je kan bezig zijn met het moment zelf. Je steekt er één rolletje in, je duwt op een knop en je krijgt vanzelf magie terug. Het zijn de beste foto’s die wij hebben als gezin.

___________________

Het boek 'Analoog' van Mathias Hannes kan je bestellen via zijn website.

Volg ons

Bedankt! Je bent nu ingeschreven op onze nieuwsbrief.