Een blik achter de schermen van de fotoredactie van De Standaard

Een krantenbericht zonder beeld, we kunnen het ons nauwelijks nog voorstellen. Ooit was het anders maar zeker sinds de opkomst van de digitale media, zijn de twee onlosmakelijk met elkaar verbonden. Iemand maakt die beelden, iemand anders selecteert ze en een derde bepaalt hoe ze worden gepresenteerd. Dat is het werk van de grafische en beeldredactie. Bij De Standaard bestaat die redactie uit ruim 20 mensen en de chef van het beeld team is Karen Wyckmans. Wij spraken haar op de redactie in hartje Brussel.

tekst en beelden: Björn Comhaire (8/2/2024)

Bij elk artikel hoort een beeld

Wat houdt jouw job precies in?

"De coördinatie van de beeldredactie en een beeldbeleid uitstippelen zijn de voornaamste taken. Ik waak erover dat de beelden die gebruikt worden in de krant inhoudelijk goed bij de geschreven stukken passen: ze moeten het artikel goed illustreren of op één of andere manier een meerwaarde bieden. ‘Beelden’ zijn trouwens niet enkel foto’s maar ook illustraties en fotomontages. En tenslotte: ook vragen of klachten over de gebruikte beelden komen bij mij terecht."

Hoe werkt dat concreet?

"Als een journalist op reportage gaat, dan wordt er door ons van bij het begin een fotograaf meegestuurd. Is er een live interview bij, dan is dat meestal ook zo, tenzij we iemand al zo vaak gefotografeerd hebben en de geïnterviewde weinig tijd heeft, dan kunnen we er wel eens voor kiezen om geen fotograaf te sturen. Als het interview online doorgaat omdat de betrokkene in het buitenland is bijvoorbeeld, dan zoeken we een buitenlandse fotograaf of kopen we foto’s aan via een persagentschap of via een fotograaf."
"Voor meer analytische of opiniërende stukken gebruiken we themabeelden, liefst uit ons eigen beeldarchief maar vaak zoeken we ze ook in pers- en fotoagentschappen. Sommige stukken lenen zich meer voor een illustratie of een fotomontage. Het gebruik van stockfoto’s proberen we te beperken omdat het voor een nieuwsmedium gevaarlijk is om te werken met in scène gezette beelden. Als we dan toch zo’n beelden gebruiken, mag er geen verwarring. Het moet duidelijk zijn dat het een geënsceneerd beeld is."

Moet je zelf fotograaf zijn om beeldredacteur te worden?
"Een opleiding fotografie is geen vereiste en ik denk dat veel fotografen niet per definitie goede beeldredacteurs zijn. Je moet vooral in staat zijn beelden te kiezen die nieuwswaardig, inhoudelijk goed en sprekend zijn. De beelden op de app moeten snel leesbaar zijn, in de krant mag het al iets complexer zijn. Soms gebruiken we voor de app dan ook een andere foto dan in de krant. We weten dat de meeste mensen de krant lezen op de app en niet op de site. De beelden die ze op de app zien, worden kleiner weergegeven en kan je ook niet vergroten dus die moeten iets directer zijn."

"We kunnen per artikel maar een beperkt aantal beelden tonen, vaak slechts één in de krant, en meerdere voor de digitale dragers. We moeten dus echt kiezen welk beeld het meest vertelt, het meest nieuwswaardig is en het meeste stopping power heeft. De gekozen beelden zijn dus niet per se de ‘mooiste’ beelden. In de krant moet de flow goed zitten. We willen de lezer een fijne kijkervaring geven, met een fijne variatie aan beelden. Een krant met enkel close-ups of enkel medium-shots of panobeelden, dat zou saai zijn. Ook dat heeft een invloed op onze beeldkeuze."

Ruimte voor een eigen fotografische stijl

Foto’s zijn altijd het gevolg van een keuze van de fotograaf en tonen nooit de volledige realiteit. Tegelijk wil een krant een zo objectief mogelijk beeld geven van een situatie, hoe gaan jullie om met dat spanningsveld?

"Ik denk dat onze fotografen heel goed weten dat ze zoveel mogelijk de realiteit moeten proberen te vatten in hun foto’s en daar zijn we ook waakzaam over. Soms hoor je dat je foto’s echt niet mag bewerken, maar de fotografen bewerken de realiteit al wanneer ze een foto maken. Ze kiezen diafragma, sluitersnelheid, beeldcompositie en afstand. Maar dat zijn minieme ingrepen, de werkelijkheid onrecht aandoen, daar zouden we onze fotografen uiteraard op aanspreken."

Ga je vaak bij andere media kijken welke beelden zij gebruiken?

"Ja, heel vaak zelfs. Ik kijk bijvoorbeeld regelmatig naar de beelden van de New York Times en heb het gevoel dat de foto’s van hun fotografen qua stijl dicht bij elkaar aanleunen. Misschien geeft de redactie meer richtlijnen mee? Je ziet vaak dezelfde afstanden, zelden close-ups, een gelijkaardige beeldbewerking. Onze fotografen hebben elk hun eigen aanpak, en dat vind ik niet slecht. Het impliceert dat de fotograaf een zekere impact heeft op het beeld zonder dat het problematisch is. Ik vind het interessant om te zien in welke mate andere media uniformiteit nastreven."

Alleen al de aanwezigheid van fotografen kan een bepaald gedrag uitlokken. Als Palestijnse jongeren met stenen gaan werpen, omdat ze weten dat sommige persfotografen uit zijn op zo’n ‘fotogeniek’ kiekje, is dat voor ons een reden om heel voorzichtig met zulke beelden om te springen.

Fotografen zijn niet onzichtbaar

Vragen jullie raw-beelden op van de fotografen?

"Neen, dat doen we niet. Dat is een kwestie van vertrouwen. Voor ons volstaan jpeg’s. Wanneer we niet werken met eigen fotografen, bijvoorbeeld voor internationaal nieuws, proberen we steeds beelden aan te kopen van persagentschappen omdat we weten dat die al gescreend zijn. Ook qua toestemmingen zijn die altijd in orde."

Ik vraag het omdat er, vooral bij conflicten zoals bijvoorbeeld nu tussen Israël en Palestina, soms vervalste beelden de ronde doen.

"Als we twijfelen over de echtheid van een beeld dan geven we die niet. Op X circuleerden er heel wat oudere beelden uit andere conflicten, van zogezegd slachtoffers uit Gaza. Nodeloos om die beelden te gebruiken. Er zijn massa’s aangrijpende beelden van het Palestijns conflict te vinden bij de persagentschappen."

"Maar over waarachtigheid valt veel te zeggen. Alleen al de aanwezigheid van fotografen kan een bepaald gedrag uitlokken. Als Palestijnse jongeren met stenen gaan werpen, omdat ze weten dat sommige persfotografen uit zijn op zo’n ‘fotogeniek’ kiekje, is dat voor ons een reden om heel voorzichtig met zulke beelden om te springen."

De onzichtbare fotograaf bestaat niet…

"Inderdaad, de aanwezigheid van fotografen heeft zeker een impact. Dat geldt ook als je toestemming vraagt om iemand te fotograferen. Ook dat heeft absoluut een effect op de persoon die je fotografeert want die gaat zich automatisch een bepaalde attitude aanmeten."

Sensatie mag nooit de drijfveer zijn

Ik ga ervan uit dat een fotograaf soms een hele reeks foto’s doorstuurt en jullie moeten daar dan 1 of een paar beelden uit selecteren. Overleggen jullie dan als team over welke foto de situatie het beste weergeeft?

"Meestal is het de fotoredacteur die met het stuk bezig is die de keuze maakt. Maar wat doe je dan bijvoorbeeld als je drie dagen achter elkaar drie stukken per dag hebt over de overstromingen in de Westhoek? Dan kan je niet altijd hetzelfde soort beeld gebruiken dat het best de situatie weergeeft. Op zo’n moment moet je wat beginnen variëren en dat mag ook, want je weet dat de lezers al voldoende beelden hebben gezien van de watersnood. Variatie kan ook in het tweede of derde beeld zitten. Online zijn er minder beperkingen.

Het is niet zo dat we altijd alles alleen moeten beslissen. Bij het begin van de oorlog in Oekraïne was de vraag bijvoorbeeld: wat doen we met al die expliciete beelden van mensen die gedood zijn, tonen we al die dode lichamen? We willen die beelden niet zomaar gratuit geven als het niet nodig is. Maar bij de start van de oorlog in Oekraïne was er veel Russische desinformatie. Veel expliciete beelden moesten we geven, omdat het bewijs leverde van de Russische oorlogsmisdaden. Denk bijvoorbeeld aan de dode lichamen in de straten van Boetsja."

Ik geloof ook dat het werk van fotografen die voor een kwaliteitskrant werken zoals De Standaard steeds belangrijker zal worden.

Heb jij het gevoel dat de drempel om expliciet gruwelijke beelden te tonen lager geworden is de laatste jaren?

"Ik denk het niet, oorlog is nu eenmaal waanzinnig gruwelijk. Soms moet je die dingen gewoon tonen, al gaan we dat nooit doen uit sensatie."

Kan je alles tonen? Ook mensen uit verre landen of in oorlogsgebied hebben tenslotte recht op privacy.
"Dat is zeker zo en we merken ook dat in sommige landen de fotografen sneller worden weggehouden van bepaalde scenes waardoor gruwelijke beelden uit die landen gewoon nooit getoond zullen worden. Ik denk bijvoorbeeld aan de schietpartijen op Amerikaanse scholen, ik heb volgens mij nog nooit een beeld gezien met dode Amerikaanse kindjes. Fotografen krijgen daar geen toegang toe, uit respect voor de overleden mensen en hun entourage. Het is ook helemaal niet nodig om overleden scholieren te tonen. Maar iedere context is anders, en soms kunnen we niet anders dan overleden mensen tonen, al proberen we dat steeds respectvol te doen."

Sneller en diverser

Onze maatschappij wordt steeds diverser en dat zal de komende jaren zeker niet verminderen. Beelden die onschuldig of neutraal zijn vanuit het standpunt van de een zijn dat daarom niet voor de ander. Zijn jullie daar mee bezig?

"We proberen de redactie minder ‘wit’ te maken en de laatste jaren zijn er veel mensen met een andere origine komen werken voor De Standaard. Diversiteit is altijd zinvol, het zorgt ervoor dat onze reflexen aangescherpt worden."

"Diversiteit sijpelt ook in onze beelden en illustraties. Soms bepaalt de journalist dat: als getuigen aan het woord komen, zijn dat heus niet altijd witte middenklassers. Soms is het ook een keuze van de beeldredactie."

Welke evoluties verwacht jij de komende jaren zowel wat betreft de beelden die aangeleverd worden als hoe ze gebruikt worden in de krant?

"Ik denk dat beelden steeds sneller moeten aangeleverd worden en dat er steeds meer bewegend beeld zal gemaakt worden voor de app. De app zal tijdens de week hét medium worden om nieuws te vergaren. En ik geloof ook dat het werk van fotografen die voor een kwaliteitskrant werken zoals De Standaard steeds belangrijker zal worden. De hoeveelheid niet te traceren beelden, ongeoorloofde beeldmontages of zelfs beelden die gegenereerd worden door AI zal alleen maar toenemen. Wat door onze eigen fotograferen gemaakt wordt, zal betrouwbaar zijn. Het beroep van persfotograaf is dus nog niet afgeschreven, wel integendeel."

Volg ons

Bedankt! Je bent nu ingeschreven op onze nieuwsbrief.